Gorączka to jeden z najbardziej kłopotliwych objawów chorobowych, ponieważ w znacznym stopniu osłabia organizm człowieka. Budzi duży niepokój rodziców, ale nie zawsze świadczy o poważnej chorobie. Może występować w przebiegu chorób wieku dziecięcego, ale także może pojawiać się po szczepieniu, czy w czasie ząbkowania. Jeżeli powoduje dyskomfort dziecka i złe samopoczucie, wskazane jest obniżenie temperatury. Jakie są przyczyny gorączki u dzieci i jak ją skutecznie zmniejszyć?
Co znajdziesz w tym artykule:
Gorączka to temperatura ciała człowieka, która jest podwyższona ponad stan normalny[Izabela 1] . Często towarzyszy chorobie i stanowi mechanizm obronny chroniący organizm przed wirusami, bakteriami, alergenami, pasożytami czy grzybami. Występuje także w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Gorączką określa się stan, gdy temperatura ciała jest wyższa niż 38 stopni Celsjusza (stan podgorączkowy zaczyna się powyżej 37 stopni Celsjusza)[1]. Za prawidłowe uznawane są wartości od 35,6 do 38 stopni Celsjusza – w zależności od miejsca pomiaru.
Jak można zmierzyć temperaturę u dziecka?
Pomiaru temperatury ciała można wykonać na kilka sposobów i w różnych miejscach ciała za pomocą termometru. Warto jednak zaznaczyć, że nie wlicza się w to termometr bezdotykowy, którego można użyć na dowolnym kawałku skóry. Jest on najbardziej poręczny, chociaż zdarza się, że może pokazywać błędny odczyt – nie zawsze zgodny z prawdziwą temperaturą dziecka. Najczęściej stosowanym pomiarem temperatury jest ten pod pachą, chociaż lekarze oceniają go jako najmniej dokładny. Wtedy poprawna temperatura powinna wynosić równo 36,6 stopni Celsjusza. Pomiaru można dokonać także w uchu. Ten sposób oceniany jest jako dokładny i szybki, dlatego jest najbardziej polecany do sprawdzania temperatury u starszych dzieci. Prawidłowym wynikiem w uchu jest temperatura między 35,7 a 37,7 stopni Celsjusza[2]. U niemowląt najbardziej polecany przez lekarzy i najdokładniejszy pomiar jest ten wykonywany metodą rektalną, czyli w odbytnicy. Prawidłowa temperatura ciała dziecka wynosi wtedy między 36,6 a 38 stopni Celsjusza[3].
Jakie mogą być przyczyny gorączki u dziecka?
Przyczyn gorączki może być wiele, ale jednymi z najpopularniejszych są infekcje wirusowe i bakteryjne, które pojawiają się po zakażeniu. Bakterie i wirusy dodatkowo atakują drogi oddechowe, co powoduje, że oprócz gorączki dziecko może mieć także kaszel, katar, ból głowy i mięśni. To właśnie dzięki gorączce infekcje są eliminowane i po kilku dniach organizm dochodzi do siebie. Miejscowy stan zapalny na skórze także może być przyczyną gorączki, ponieważ organizm broni się przed zakażeniem. Do stanu zapalnego może również dojść w wyniku nieprawidłowej higieny lub nieprawidłowego gojenia się rany pooperacyjnej.
Kiedy gorączka u dziecka może być niebezpieczna?
Gorączka może być niebezpieczna, gdy ciało przekroczy temperaturę 39 stopni Celsjusza. Dziecko jest wtedy bardzo przemęczone, a jego organizm w znacznym stopniu osłabiony. Akcja serca znacznie przyśpiesza, a organizm potrzebuje więcej tlenu, dlatego maluch może szybciej oddychać i zachowywać się, jakby przebiegł maraton. Wzrost temperatury ciała powyżej 40 stopni Celsjusza może stanowić zagrożenie życia i na pewno wymaga szybkiego i skutecznego postępowania przeciwgorączkowego. Organizm potrafi kontrolować własne zachowania, dlatego gdy jest to konieczne, sam obniża temperaturę. Gorączka u dzieci powinna być obniżana dopiero przy wzroście do 39 stopni Celsjusza. Jeżeli jednak dziecko ma niższą gorączkę, ale odczuwa duży dyskomfort i pogorszenie samopoczucia, to można włączyć leki przeciwgorączkowe już przy wartościach temperatury powyżej 38 stopni Celsjusza. Zbyt wczesne zbijanie gorączki nie pozwala organizmowi na samoistne zwalczenie infekcji, która zaatakowała system odpornościowy. Gorączka – zarówno z towarzyszącymi objawami ze strony innych układów, jak i występująca jako odrębny objaw – wymaga wizyty u lekarza w celu ustalenia rozpoznania i włączenia skutecznego leczenia przyczynowego.
Jak obniżyć temperaturę u dziecka?
W przypadku gorączki bardzo ważne jest obfite pojenie dziecka płynami o temperaturze pokojowej, założenie lżejszego ubranka, a nawet rozebranie dziecka. Można także zastosować kąpiel w wodzie o temperaturze niższej o 1-2 stopnie Celsjusza od temperatury ciała dziecka, jednak w pierwszej kolejności należy podać lek przeciwgorączkowy. Dawki leków dostosowane są do wagi dziecka. Aby zwalczać gorączkę konkretnymi lekami, zawsze najlepiej w tym celu udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Nigdy nie należy samemu podejmować decyzji o podaniu np. dostępnego w domu antybiotyku, ponieważ bardzo łatwo pomylić infekcję wirusową z bakteryjną. Podanie nieodpowiednich leków może przynieść więcej szkód niż pożytku w organizmie malucha.
Gorączka to naturalna reakcja organizmu na zakażenie, dlatego nie należy zwalczać jej na siłę. Ciało samodzielnie uruchamia mechanizmy obronne, które pomagają mu jak najszybciej pozbyć się choroby i wyzdrowieć. W czasie gorączki liczba przeciwciał walczących z infekcją w znacznym stopniu wzrasta, a niektóre związki nie są wytwarzane, aby uniemożliwić namnażanie się bakterii lub wirusów, dlatego nie warto budzić ze snu dziecka z podwyższoną temperaturą ciała. Rodzice powinni pozwolić maluchowi na regenerację.
[1]Ewa Łoś-Rycharska i Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Gorączka u dzieci i jej farmakoterapia, Pediatria Polska, Volume 85, Issue 2, Pages 156-164, March–April 2010.
[2] Ernest Kuchar i wsp.; Medycyna Praktyczna – Pediatria, 1, 2018.
[3] Tamże.