Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt - przyczyny, objawy i skutki dla rozwoju dziecka

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt - co musisz wiedzieć?

● Do objawów wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlaka należą przede wszystkim sztywność kończyn, ograniczony zakres ruchów, prężenie się ciała, a także problemy z zachowaniem równowagi.

● Przewlekle występujące wzmożone napięcie mięśniowe może być efektem nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego dziecka, np. wynikających z mózgowego porażenia dziecięcego lub chorób genetycznych.

● Wczesna diagnostyka jest ważna, by móc określić przyczynę zaburzeń i w razie potrzeby wdrożyć terapię na etapie, gdy wzmożone napięcie mięśniowe nie spowodowało jeszcze trudnych do odwrócenia negatywnych skutków dla rozwoju dziecka.

Czym jest wzmożone napięcie mięśniowe?

Wzmożone napięcie mięśniowe jest rodzajem zaburzeń polegających na nadmiernym oporze mięśni. Związane jest z nadmierną sztywnością, która skutkuje trudnościami w wykonywaniu ruchów. Wzmożone napięcie mięśniowe może pojawić się w różnych partiach ciała dziecka. Najczęściej obejmuje rączki, nóżki oraz szyję.

Jakie są objawy wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlaka?

Wśród objawów wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlęcia można wymienić:

● Sztywność kończyn - przy czynnościach pielęgnacyjnych można zauważyć, że zgięcie lub wyprostowania rączek lub nóżek dziecka jest utrudnione, ponieważ występuje duży opór mięśni,

● Częste zaciskanie piąstek, utrudnione ich otwarcie,

● Niska elastyczność mięśni, mały zakres wykonywanych ruchów,

● Prężenie się ciała niemowlaka i odchylanie główki mocno w tył,

● Trudności w poruszaniu kończynami,

● Asymetria ciała,

● Trudności w zachowaniu równowagi ciała podczas poruszania się,

● Płaczliwość, nerwowość dziecka,

● Mimowolne ruchy mięśni,

● Opóźnienia w osiąganiu kamieni milowych w rozwoju motorycznym, np. stabilnego siedzenia z podparciem i bez niego czy chodzenia.

Czym może być spowodowane wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Zwiększona sztywność kończyn lub całego ciała u malucha podczas podnoszenia, a także kiedy dziecko jest rozdrażnione, niespokojne, odczuwa lęk, ma zaparcia, czy występuje u niego kolka, jest normalnym zjawiskiem. Jeśli zwiększone napięcie mięśniowe u niemowlaka występuje jednak przewlekle oraz powoduje u dziecka trudności w wykonywaniu ruchów i osiąganiu ważnych kamieni milowych w rozwoju fizycznym, może świadczyć o poważniejszych zaburzeniach w obrębie układu nerwowego, najczęściej o mózgowym porażeniu dziecięcym. Do potencjalnych przyczyn wzmożonego napięcia mięśniowego zalicza się m.in.:

● Zaburzenia w rozwoju mózgu wynikające np. z infekcji w czasie ciąży, czy niedoboru niektórych składników pokarmowych (np. kwasu foliowego) u kobiety ciężarnej,

● Niedotlenienie mózgu dziecka w czasie porodu,

● Guz mózgu u dziecka,

● Uraz głowy niemowlaka,

● Niektóre choroby genetyczne i metaboliczne,

● Problemy z rozwojem mózgu wynikające z wcześniactwa,

● Stosowanie niewłaściwych technik pielęgnacji dziecka.

Jak rozpoznaje się wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

W celu rozpoznania wzmożonego napięcia mięśniowego lekarz wykonuje badanie neurologiczne. Ocenia dziecko pod kątem odruchów, wzorców ruchowych, koordynacji ruchowej i oporu na rozciąganie mięśni. Specjalista bierze pod uwagę również osiągnięte przez dziecko na danym etapie życia umiejętności związane z rozwojem motorycznym i sposób ich wykonywania. W przypadku rozpoznania nieprawidłowości czasami potrzebne jest wykonanie dodatkowych badań, np. badań krwi, rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej lub elektromiografii. Zazwyczaj wzmożone napięcie mięśniowe rozpoznaje się zanim dziecko osiągnie 18. miesiąc życia.

Wzmożone napięcie mięśniowe a rozwój dziecka

Wzmożone napięcie mięśniowe może w znaczący sposób wpływać na rozwój dziecka. Jakie nieprawidłowości obserwuje się na przestrzeni pierwszych lat życia u malucha, u którego występują nasilone zaburzenia, szczególnie w sytuacji, gdy nie są odpowiednio leczone już na wczesnym etapie?

1. U rocznego dziecka i 2-latka ze wzmożonym napięciem mięśniowym może występować prężenie ciała, a także asymetria i problemy z koordynacją. Sztywność ciała powoduje, że rodzice często mają trudności podczas wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Występują również problemy z nabywaniem umiejętności chodzenia w czasie typowym dla rówieśników lub z techniką poruszania się (dziecko może chodzić na paluszkach zamiast na całych stopach).
2. Wzmożone napięcie mięśniowe u 3-latka i 4-latka objawia się znacznymi opóźnieniami w rozwoju motorycznym, włączając w to problemy z chodzeniem czy bieganiem, a także trudności w zachowaniu równowagi ciała. Ponadto u maluchów obserwuje się problemy z samodzielnym jedzeniem czy zabawą odpowiednimi do wieku zabawkami (dziecko ma trudności m.in. w chwytaniu i wypuszczaniu przedmiotów z rączki).
3. Wzmożone napięcie mięśniowe u 5-latka i 6-latka może dodatkowo wpływać na zdolność do wykonywania wielu aktywności w przedszkolu, np. zabaw z rówieśnikami, rysowania i nauki pisania.

Jak leczyć wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Wdrożenie odpowiedniego leczenia już na wczesnym etapie pomaga w redukowaniu sztywności i w poprawie wzorców ruchowych. Wpływa również na możliwość zdobywania przez dziecko ważnych umiejętności motorycznych w oczekiwanym czasie. W leczeniu wzmożonego napięcia mięśniowego znaczenie mogą mieć:

● Rehabilitacja. Stanowi podstawowy sposób na poprawę funkcjonalności mięśni i korektę negatywnych skutków nieprawidłowego napięcia mięśniowego. W terapii niemowląt wykorzystuje się m.in. metodę NDT Bobath oraz metodę Vojty.

● Nauka zasad pielęgnacji i pozycjonowania dziecka. Nieprawidłowości w tym zakresie odpowiadają za zwiększenie się napięcia mięśniowego u niektórych maluchów.

● Wprowadzenie leków rozluźniających mięśnie. Preparaty farmakologiczne mogą wspomagać rehabilitację i stanowić jej uzupełnienie. Są to środki stosowane na receptę, przyjmowane pod kontrolą lekarza.

Ćwiczenia na wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka

Ćwiczenia na wzmożone napięcie mięśniowe powinny zostać dopasowane indywidualnie przez specjalistę, na podstawie oceny stanu dziecka. Fizjoterapeuta może stworzyć odpowiedni do potrzeb malucha plan ćwiczeń i pokazać rodzicom dokładnie, jak prawidłowo wykonywać każde z nich. Terapia tego rodzaju dla najlepszych efektów powinna być prowadzona regularnie w warunkach domowych.

Kiedy mija wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt?

U dzieci, które nie mają poważnych zaburzeń rozwojowych, wzmożone napięcie mięśniowe może mijać wraz z dojrzewaniem układu nerwowego, mniej więcej około 4. miesiąca życia. W tym okresie napięcie mięśniowe w naturalny sposób przesuwa się w kierunku centrum ciała, przez co obserwuje się mniejsze napięcie w obrębie kończyn. Nie u każdego dziecka zauważymy jednak samoczynną zmianę w tym zakresie. Dlatego ważne jest, by zgłosić się z dzieckiem do lekarza w przypadku podejrzenia nieprawidłowego napięcia mięśniowego.

Wzmożone napięcie mięśniowe - częste pytania rodziców (FAQ)

Podejrzewam, że u mojego kilkumiesięcznego dziecka może występować wzmożone napięcie mięśniowe. Co robić?

Jeśli zauważasz u niemowlaka objawy wzmożonego napięcia mięśniowego lub masz jakiekolwiek wątpliwości co do tego, czy maluch rozwija się prawidłowo, skonsultuj się z pediatrą. Na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego może on ocenić, czy maluch potrzebuje dodatkowej konsultacji z neurologiem i/lub fizjoterapeutą.

Czy wzmożone napięcie mięśniowe boli?

Wzmożone napięcie mięśniowe, szczególnie występujące długotrwale, może z czasem powodować dyskomfort, a nawet ból, m.in. na skutek wykształcenia się u dziecka przykurczy mięśniowych. Rehabilitacja jest jedną z form zapobiegania dolegliwościom związanym ze zwiększonym napięciem mięśniowym.

Jakie skutki może mieć wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Wzmożone napięcie mięśniowe może skutkować trudnościami w wykonywaniu przez dziecko wielu rodzajów czynności ruchowych. Nadmierny opór mięśni przyczynia się do problemów z równowagą. Osiąganie kamieni milowych w rozwoju motoryki dużej (np. siadania, chodzenia) w takim przypadku jest dla dziecka trudniejsze i często następuje później. Wzmożone napięcie mięśniowe może również utrudniać wykonywanie przez malucha czynności związanych z motoryką małą, np. chwytania i wypuszczania z rączek przedmiotów, czy samodzielnego jedzenia żywności łyżeczką.

Czy wzmożone napięcie mięśniowe może mieć wpływ na sen niemowlaka?

Dziecko ze wzmożonym napięciem mięśniowym może być niespokojne, płaczliwe. Jego usypianie bywa więc trudniejsze. Jednak kiedy dziecko zasypia, napięcie mięśniowe w naturalny sposób obniża się, dlatego nieprawidłowości w tym zakresie nie powinny wpływać na jakość jego snu.

Wzmożone napięcie mięśniowe: podsumowanie

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt obserwowane tylko przy niektórych czynnościach, czasami jest wynikiem stosowania nieodpowiednich technik podczas pielęgnacji dziecka. Jeśli występuje przewlekle, może jednak stanowić oznakę uszkodzenia w obrębie układu nerwowego. Najczęstszym zaburzeniem związanym ze wzmożonym napięciem mięśniowym u niemowląt jest mózgowe porażenie dziecięce. Zaobserwowanie objawów nieprawidłowego napięcia mięśniowego u niemowlaka powinno skłonić do skonsultowania się z lekarzem.

Źródła:

1. Hart A. R., Sharma R., Rittey C. D. i wsp. (2015) Neonatal hypertonia - a diagnostic challenge, Developmental Medicine & Child Neurology, 57(7): 600-610, dostęp: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/dmcn.12658.
2. Straathof E. J. M., Heineman K. R., Hamer E. G. i wsp. (2021) Patterns of atypical muscle tone in the general infant population - Prevalence and associations with perinatal risk and neurodevelopmental status, Early Human Development, 152: 105276, dostęp: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378378220307805.
3. Cerebral Palsy Guide (2025) Does High Muscle Tone Always Mean Cerebral Palsy?, dostęp: https://www.cerebralpalsyguide.com/blog/high-muscle-tone/.
4. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (2025) Cerebral Palsy, dostęp: https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/cerebral-palsy#toc-what-is-cerebral-palsy-.