Coraz więcej Polaków rezygnuje z czytania książek na rzecz oglądania telewizji czy przeglądania internetu. Czy jest to jednak dobry przykład dla najmłodszych dzieci? Zdecydowanie nie! Warto czytać dzieciom, aby uczyć je innej formy spędzenia wolnego czasu. Dzięki nauce i rytuale codziennego czytania dzieci w późniejszych latach same będą chętniej sięgać po książki zamiast po urządzenia elektroniczne. Poznaj kilka wskazówek, które okażą się pomocne w zachęcaniu najmłodszych do czytania.
Badania naukowe pokazują, że czytanie książek dzieciom wywiera korzystny wpływ na rozwój słownictwa – zarówno bierną znajomość słów – ich rozumienie, jak i czynną – używanie słów w wypowiedzi. Czytanie oddziałuje także na emocje i zachowanie, stymuluje zrównoważony rozwój i gotowość szkolną dziecka[1].
Wybieraj książeczki dopasowane do wieku dziecka
Wybór książki uzależniony jest od wieku dziecka. Dla niemowląt w wieku 6-12 miesięcy rekomendowane są książki z twardymi stronami, niewielkiego formatu i z niewielką ilością tekstu. Dla 12- i 24-miesięcznych maluchów odpowiednie będą książeczki z twardymi stronami, zawierające rymowanki, obrazki zwierząt, przedmiotów i kształtów związanych z życiem dziecka. Książeczki dla dzieci w wieku 24-36 miesięcy mogą mieć papierowe strony, zawierać opowiadania o codziennych czynnościach, a także rymowanki. Dla trzylatków i starszych dzieci preferowane są książki zawierające baśnie, legendy, alfabet, liczenie czy opowiadania pobudzające wyobraźnię. Warto pamiętać, że dziecko powinno współdecydować o wyborze książki[2]. Podczas czytania bajki czy oglądania ilustracji warto zadać dziecku parę zagadek, które pobudzą go do większej pracy. Nie muszą to być skomplikowane pytania – nawet to najprostsze czynnie zaangażuje malucha, np. „Pokaż, gdzie jest piesek”, „Jakiego koloru jest jego obroża?” czy „Ile piesek ma łatek?”. Dobrym pomysłem jest poproszenie dziecko o własną interpretację tego, co widzi na ilustracji. Takie zajęcie sprawi, że także rodzice będą się przy tym świetnie bawić.
Czytaj dziecku także w ciągu dnia, nie tylko przed snem
Czytanie książek w ciągu dnia pokazuje dziecku, że nie jest to tylko czynność przeznaczona do usypiania. Nawet podczas bawienia się klockami warto przeczytać z dzieckiem choć część bajki. Do czytania można włączyć rekwizyty, czyli konkretne zabawki, aby opowiedzieć daną historię. Warto wykorzystać książeczki także w innych zabawach. Codzienne obcowanie dziecka z książka przyzwyczaja je do treści pisanej, dzięki czemu w przyszłości nie będzie uważało czytania za przykry obowiązek, ale za miłe spędzanie wolnego czasu.
Zmieniaj intonację głosu – baw się czytaniem
Czytanie ze zmienną intonacją głosu czy z podziałem na role zarówno dla rodziców, jak i dla dziecka jest zdecydowanie bardziej przyjemne niż zwykłe jednostajne przerabianie kolejnych kartek. To duże urozmaicenie oraz pobudzenie wyobraźni dziecka. W pewnym momentach nawet sama pociecha może włączyć się w dialog i próbować naśladować rodzica innym głosem (szczególnie wtedy, gdy ta „jedyna” ulubiona książeczka jest już znana na pamięć). Nic nie zastąpi beztroskiego śmiechu dziecka, które bawi się czytaniem. Dodatkowo istnieje duża szansa, że ta czynność w dużym stopniu poprawi więź dziecka z rodzicem. Wspólnie spędzony czas pokazuje maluchowi, że mama i tata interesują się nim, poświęcają mu swoją uwagę i są dla niego najważniejsi. Kształtowanie wspólnych relacji jest niezbędne w procesie wychowania, dlatego warto wykorzystać do tego również książki.
Daj dziecku dopowiadać własne zakończenie czytanej historii
Aktywne uczestnictwo dziecka w czytaniu książek jest bardzo ważne, ponieważ w dużym stopniu rozwija wyobraźnię. Myśl, że maluch może ingerować w napisaną historię i wymyślić własne zakończenie, powoduje u niego nie lada ekscytację. Dzięki takim zabawom dziecko rozwija swoje słownictwo oraz poprawia umiejętność myślenia. W pewnym momencie maluch ma ochotę wychodzić poza schemat znanych słów i coraz bardziej poznawać otaczający go świat, dlatego zaczyna zadawać więcej pytań. Ciekawą aktywnością może być także podział na role przy tworzeniu zakończenia – warto pomóc dziecku, a przy okazji wprowadzać mu nowe pojęcia do jego słownika „pierwszych trudnych wyrazów”.
Czytaj z dzieckiem co najmniej 15-20 minut dziennie
Od najmłodszych lat dziecko zdobywa pewne przyzwyczajenia i rytuały, które z każdą przeczytaną książeczką zostaną mu na dłużej. Czytanie dziecku warto zacząć w każdym momencie jego dorastania. Trzeba jednak pamiętać, że im dziecko jest starsze, tym więcej zna innych form spędzania wolnego czasu. Trudniej wtedy odciągnąć je od telewizora czy laptopa na rzecz papierowych książek. 15-20 minut codziennego czytania sprawi, że w przyszłości stanie się to przyjemnym nawykiem, a nie przykrym obowiązkiem. Jest to także idealny pretekst, aby spędzić razem z pociechą trochę więcej czasu. W pewnym momencie być może dziecko zacznie samo przynosić swoje ulubione książeczki i przypominać o wspólnym czytaniu. Ważne, aby nigdy nie dzielić książeczek na „chłopięce” i „dziewczęce”. Jeśli córka uwielbia słuchać historii o samochodach, a syn o księżniczkach, rodzice nie powinni im tego zabraniać, a wręcz przeciwnie – czytać bez podziałów.
Przedział wiekowy od 4 do 6 lat to idealny moment na naukę czytania. Pierwsza styczność ze zdaniami między 6. a 7. rokiem życia może być znacznie większym wyzwaniem, dlatego naukę literek warto wprowadzić dziecku jeszcze przed pierwszą klasą podstawówki.
[1] Lelek A. i Mrukowicz J., Czytelnik od kołyski. Czy czytanie książek małym dzieciom wpływa na ich rozwój?, Medycyna Praktyczna – Pediatria, 2, 2019.
[2] M. Deskur; „Projekt „Książka na receptę. Recepta na sukces”– zaproszenie nowego środowiska do promocji czytania” Polonistyka. Innowacje, 10, 187-190, 2019.