Rozstanie to wyzwanie dla dziecka i rodzica. Decyzja, jaką formę opieki wybrać, poprzedzona jest „zbieraniem danych” i szukaniem odpowiedzi na pytanie „co będzie dobre dla mojego dziecka?” Mimo najlepszych chęci podjęta decyzja nie może dać gwarancji szczęśliwej i spokojnej adaptacji naszego malucha do nowych okoliczności, bo dziecko się zmienia, często jest w nowych sytuacjach, których zaistnienie ujawnia, na ile może sobie z nimi poradzić. Z pewnością jednak zbieranie informacji sprzyja podjęciu najlepszej możliwej decyzji. Przyjrzyjmy się wspólnie żłobkom – o co zapytać i na co zwrócić uwagę? Po czym poznać, że małe dziecko dobrze się czuje w żłobku? Jakie są pozytywne strony takiej decyzji? Czy można określić „dobry wiek” na żłobek?
Co znajdziesz w tym artykule:
Co jest ważne przy wyborze placówki?
Dowiedzcie się, czy żłobek wspiera rodziców w procesie wychowania. Warto poznać program edukacyjny placówki oraz dowiedzieć się, jakimi wartościami kieruje się żłobek. Są placówki, które nie podpisują się pod konkretną ideą wychowawczą, oraz takie, które opierają się na wybranym podejściu np. „Porozumienia bez przemocy” czy Montessori. Warto zdecydować się na taki żłobek, jeśli idea jest wam bliska i odzwierciedla wasze przekonania dotyczące wychowania.
Zadawajcie pytania szczegółowe. Możecie pytać o to, jak żłobek rozwiązuje problemy np. co robią opiekunowie, gdy połowa grupy płacze, a inne dzieci są śpiące; o to czy stosują kary czy nagrody? Czy jest możliwe, by mama dostarczała pokarm dla malucha, jeśli nadal karmi piersią? Gotowość do wyjaśniania waszych wątpliwości na etapie początkowym przyda się też później, w trakcie adaptacji lub gdy będziecie potrzebowali wsparcia ze strony placówki i otwartości na wspólne rozwiązywanie problemów.
Poznajcie rytm dnia w żłobku. Program edukacyjny pomoże rodzicowi wyobrazić sobie, co dzieje się w żłobku i w jaki sposób jego maluch będzie spędzał dzień. Przykładowe zajęcia dla dzieci to gordonki – zajęcia umuzykalniające prowadzone według teorii E.E. Gordona, plastyka sensoryczna dla najmłodszych – poznawanie świata bosą stopą czy węchem, brykanie – zajęcia wykorzystujące metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborn, a także wiele, wiele innych. Oferty żłobków są dostosowane do wieku dziecka tak, by stymulowały rozwój – różnią się ilością proponowanych zajęć i ich jakością. Z pewnością nazwa „gordonki” brzmi intrygująco, ale rytmika z zaangażowanym prowadzącym może być równie ciekawa! Warto sprawdzić, jak te zajęcia wyglądają w praktyce.
Przy wyborze żłobka słuchaj swoich emocji. Jeśli czujecie, że z jakiegoś niewyjaśnionego powodu nie chcecie zostawiać waszego malucha w danym miejscu – pójdźcie za tym głosem. Wasze zadowolenie z wyboru placówki będzie sprzyjało zaaklimatyzowaniu się dziecka w żłobku. Ważne, by miejsce i ludzie w nim pracujący wzbudzali zaufanie. Jeśli negatywne uczucia pojawiają się w piątej z kolei placówce – czy to znaczy, że nie jesteście przekonani do tej formy opieki? Warto zadać sobie to pytanie.
Pozytywne strony zapisu do żłobka
Rodzice mogą zyskać sojuszników w obszarze rodzicielstwa. Opiekunowie mogą być źródłem pomysłów na rozwiązywanie trudności. Wesprą Was w zdobywaniu przez dziecko nowych umiejętności, np. w „treningu czystości”. Będą obserwować dziecko i podzielą się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniem. Dla rodziców i dzieci dostępni w żłobku są też specjaliści – psycholodzy oraz logopedzi.
Dziecko ma możliwość kontaktów z rówieśnikami. Małe dziecku uczy się zachowań społecznych przez obserwacje, stąd możliwość przebywania z innymi dziećmi sprzyja zdobywaniu takich umiejętności jak dzielenie się zabawkami czy czekanie na swoją kolej. Przebywanie z rówieśnikami jest szansą na rozwinięcie kompetencji. Dzieci są też ciekawe siebie nawzajem – dwulatki potrafią już naśladować sposób zabawy innych dzieci, przez co poszerzają wachlarz możliwych zachowań i reakcji.
W jakim wieku zapisać dziecko do żłobka?
Kiedy zdecydowaliście, że kolejną formą opieki nad Waszym maluchem będzie żłobek – pojawia się pytanie o to, jaki wiek jest najlepszy na wprowadzenie takiej zmiany w życiu dziecka. Zwykle ten moment wynika z sytuacji rodziny oraz jej potrzeb czy długości urlopu rodzicielskiego. Żłobki przyjmują dzieci od ukończenia piątego miesiąca do trzeciego roku życia. Wiek, w którym zapiszecie dziecko do żłobka, wpłynie tylko na to, z jakimi trudnościami możecie się spotkać; nie da jednak pewności, że ich unikniecie. Silne emocje związane ze zmianą są czymś naturalnym. Adaptacja do nowej sytuacji jest wymagająca – nieważne, czy mówimy o niemowlaku, który zostaje bez mamy w żłobku, czy o dorosłym, który zmienia prace.
Dziecko w wieku pięciu miesięcy jest jeszcze całkowicie uzależnione od dorosłych. Poczucie bezpieczeństwa daje mu częsty kontakt fizyczny – noszenie, przytulanie. Rodzice dzieci w tym wieku mogą się obawiać, czy opiekun w żłobku będzie miał wystarczająco dużo czasu i ciepła dla ich malucha.
W wieku od siedmiu do dziewięciu miesięcy rozwój emocjonalny dziecka wiąże się z pojawieniem się lęku separacyjnego – ten czas wydaje się szczególnie trudny, jeżeli chodzi o rozłąkę z rodzicami. Nie wiadomo, kiedy dziecko „wystarczająco” upora się z lękiem. Obawa przed rozstaniem z rodzicami będzie z pewnością wracała, ale z różnym nasileniem.
Jeśli zapisujesz do żłobka roczne dziecko, dałeś Wam czas na zbudowanie trwałej i bezpiecznej relacji. Dziecko naturalnie oddala się od Ciebie – raczkuje, stawia swoje pierwsze kroki – zaczyna być gotowe, by częściej być bez rodzica… ale jak często?
Dwulatek może bardzo aktywnie okazywać swoje niezadowolenie z nowej sytuacji, szczególnie gdy pójście do żłobka zbiegnie się w czasie z „buntem dwulatka”. Jednocześnie to właśnie on skorzysta z doświadczeń społecznych bardziej niż młodsze dzieci.
Na pytanie: „kiedy jest dobry wiek na rozłąkę z rodzicem?” nie jest łatwo odpowiedzieć. Uzupełniłabym to pytanie o kolejne: „jaki czas przebywania poza domem służy dziecku?”. Przez pierwsze lata życia kontakt z rodzicem jest podstawą poczucia bezpieczeństwa dziecka, dlatego po odebraniu malucha ze żłobka nacieszcie się sobą. I Dziecko, i Ty bardzo tego potrzebujecie, prawda?
Jak przygotować siebie i dziecko na żłobek?
Małymi krokami do celu. Dziecko wchodzi w świat wykraczający poza środowisko domowe. Różnorodność doświadczeń jest ważnym czynnikiem rozwoju, ale istotne jest również, aby dziecięcy świat rozszerzał się stopniowo. Przygotowanie dziecka na żłobek może trwać już od początku jego życia. Dbaj o regularne poszerzanie środowiska, w którym dziecko się obraca. Weź udział w zajęciach jogi dla rodziców z małymi dziećmi, odwiedź klubik, gdzie dziecko zobaczy inne maluchy. Powierz też opiekę bliskim Ci osobom, abyście Ty i Twój bobas mogli oswoić się z sytuacją rozłąki.
Zadbaj o swój czas, by móc dzielić go z dzieckiem. Jeśli adaptacja w żłobku jest związana z Twoim powrotem do pracy – może odsuń te zmiany w czasie? Rodzic będzie wolny od wyobrażeń, co się stanie, jeśli maluch nie polubi żłobka, bo w zapasie będzie miał czas na szukanie innych rozwiązań. Twój spokój to pierwszy krok do udanej adaptacji i szansa na towarzyszenie dziecku w nowych wyzwaniach, zgodnie z jego potrzebami.
Jak rozpoznać, czy dziecko dobrze czuje się w żłobku?
Zwróć uwagę na zmiany. Na skutek zmian dzieci mogą wykazywać reakcje lękowe objawiające się zaburzeniami snu, łaknienia, częstym moczeniem się, bólami brzucha, wymiotami, bywają apatyczne, rozżalone i płaczliwe (Trawińska 2006). Jeśli Twoje dziecko zaczyna zachowywać się inaczej niż zwykle – to sygnał, by je baczniej obserwować. Zadaj sobie pytanie: czy takie dni zdarzały się już wcześniej? Może być tak, że to rodzic podczas adaptacji odmiennie interpretuje zachowanie dziecka i łączy je z nowymi doświadczeniami swojej pociechy. Utrzymujące się przez kilka dni objawy należy skonsultować z lekarzem. Jeśli lekarz nie zauważy nic niepokojącego, warto rozważyć skrócenie czasu spędzanego w żłobku i obserwować, czy objawy ustąpią.
Dziecko komunikuje się z Tobą – przez gesty, jęki czy pojedyncze słowa. Zwróć uwagę na to, czy dziecko używa swojego sposobu wyrazu podobnie jak wcześniej. Gdy mały człowiek jest oszczędny w komunikacji – to sygnał do przyjrzenia się sytuacji w żłobku. Podobnie w przypadku zmiany formy tej komunikacji, np. kiedy zaczyna dominować krzyk.
Obserwuj, czy Twoje dziecko jest szczęśliwe! Na prawidłową adaptację dziecka w żłobku wpływają czynniki rodzinne, te związane z jakością opieki w nowym środowisku, jak również gotowość dziecka do przyjęcia nowej roli. Dziecko, które jest gotowe na pójście do żłobka i po czasie przystosowania radzi sobie z trudnościami oraz zaspokaja swoje potrzeby, osiąga poczucie zadowolenia w nowych okolicznościach. (A. Klim-Klimaszewska 2006).
Maluch wykorzystuje swoje umiejętności. Jeśli Twoje dziecko zrobiło już pierwsze kroki, jadło, samo i nadal wykorzystuje swoje umiejętności – to dobry sygnał. Czasem w wyniku stresu dzieci niejako „zapominają” to, czego się nauczyły. Regres, czyli korzystanie z wcześniejszych form rozwoju, często towarzyszy zmianom oraz jest sygnałem, że oczekiwania otoczenia wobec dziecka mogą być zbyt wysokie. W większości przypadków regres jest naturalnym elementem rozwoju i mija po pewnym czasie. W tym okresie zapewnij dziecku dodatkową porcję uwagi i pozwól mu przez chwilę być młodszym niż jest. To powinno pomóc.
Udana adaptacja – co jej sprzyja?
Celem adaptacji jest stworzenie dziecku poczucia bezpieczeństwa w zmieniających się okolicznościach. Adaptacja jest prorozwojowa, kiedy zachowa się równowagę pomiędzy wyzwaniami stawianymi przed dzieckiem a jego możliwościami. Poznanie opiekunów, otoczenia oraz nowego dla dziecka planu dnia to podstawowe narzędzia adaptacji. W żłobku usłyszysz pewnie sugestię co do tego, jak adaptacja ma wyglądać, ale pamiętaj, że sztywne ramy czasowe nie sprzyjają dziecku. Jedno dziecko potrzebuje czterech dni, a inne czterech tygodni, by przyzwyczaić się do nowych okoliczności – dopytaj o otwartość placówki na indywidualne rozwiązania. Dla rodzica to też ważne, by nie czuł presji czasu; dla dziecka ważne jest, by mogło rozwijać się w swoim tempie!
Pierwszy dzień w żłobku Twój maluch spędzi w Twoim towarzystwie. Bądź z dzieckiem, zachęcaj je do zabawy w nowym środowisku, wspieraj relacje dziecka z opiekunem. Poobserwuj opiekunów w akcji. Kiedy zobaczysz, że dobrze sobie radzą z innymi dziećmi, będzie Ci łatwiej oddać swoją pociechę pod ich opiekę.
Mama zawsze wraca – wychodzenie i wracanie jest ważnym elementem adaptacji. Chodzi o krótkie wyjścia, kiedy jesteś przed salą lub w ogrodzie. Pamiętaj, że warto pożegnać się z dzieckiem – niezapowiedziane znikanie mamy czy taty nie sprzyja poczuciu bezpieczeństwa. Kiedy dziecko doświadczy Twoich powrotów, łatwiej będzie mu się pogodzić z rozstaniami.
W żłobku sam, ale tylko na chwilę – uśmiechnięte i wchodzące w kontakt z opiekunami dziecko to dla mamy sygnał do odwrotu. Rozstajecie się, ale na czas nie dłuższy niż dwie godziny. Możesz umówić się z opiekunem, że zadzwonisz po godzinie, by dowiedzieć się, jak Twój maluch się czuje. Dla Ciebie rozstanie z dzieckiem też jest wyzwaniem! Ten etap, kiedy dziecko przebywa w żłobku samo przez krótki czas, powinien trwać przynajmniej kilka dni.
W rytuale adaptacji cenne może być uczestnictwo obojga rodziców – jeśli oczywiście istnieje taka możliwość. Daje to szansę na dostrzeżenie, jak dziecko doświadcza nowej przestrzeni przy mamie i przy tacie. Jeśli się okaże, że przy którymś z rodziców dziecko jest mniej aktywne, przejawia więcej niepokoju, może być to sygnał, że to jeszcze nie czas na rozstania.
Znane przedmioty sprzyjają adaptacji – kocyk czy zabawka to namiastka domu, więc warto, by dziecko miało je ze sobą. Nowy plan dnia również sprzyja – mogą pojawiać się obawy, że dziecko nie odnajdzie się w nowym trybie, i na pewno będzie potrzebowało na to czasu. Codzienne rytuały praktykowane w żłobku pomogą jednak w budowaniu poczucia bezpieczeństwa w nowych okolicznościach, nawet jeśli są one odmienne od Waszych domowych przyzwyczajeń.