Czasem rodzicom może się wydawać, że ich dziecko jest nieco niezdarne i nie przykłada się do wykonywanych czynności. Tymczasem może to być objawem syndromu niezdarnego dziecka. Dyspraksja to zaburzenie rozwojowe związane z trudnościami w planowaniu i wykonywaniu harmonijnych, spontanicznych zachowań motorycznych. Jak rozpoznać tę dyspraksję u dziecka i w jaki sposób sobie z nią radzić?
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym jest dyspraksja u dzieci?
Dyspraksja diagnozowana jest u blisko 10% populacji dzieci i czterokrotnie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek. To jeden z najbardziej powszechnych objawów dysfunkcji integracji sensorycznej występujących u dzieci z zaburzeniami uczenia się lub innymi łagodnymi opóźnieniami rozwojowymi[1]. Dzieci dyspraktyczne mają problemy z wykonywaniem zadań z zakresu motoryki mniejszej, jak np. malowanie, zapinanie guzików czy pisanie, a także motoryki dużej, jak np. jazda na rowerze, rzucanie czy gra w piłkę. Dyspraksja wykracza jednak poza zaburzenia zdolności motorycznych. Choroba to także trudności z planowaniem i organizacją zarówno ruchu, jak i myśli, czynności czy uczuć[2]. Dzieci z dyspraksją mają trudności w uczeniu się. Nauka przychodzi im gorzej, zwłaszcza na początku edukacji. Trudności te dotyczą przede wszystkim podstawowych czynności, ale również zajęć ruchowych czy gier i zabaw zespołowych. Dzieci dyspraktyczne mają także problemy z przełożeniem poleceń werbalnych na odpowiedzi ruchowe. W konsekwencji mogą zmagać się z niższą niż u ich rówieśników samooceną[3].
Przyczyny dyspraksji
Dyspraksja to zaburzenie neurologiczne, jednak należy podkreślić, że mimo trudności, jakie wywołuje, nie wpływa na inteligencję dziecka. Przyczyny dyspraksji trudno jednoznacznie określić. Naukowcy wskazują, że problemem jest rozwój neuronów ruchowych, pomiędzy którymi nie wytwarzają się efektywne połączenia. Wśród czynników, które mogą mieć wpływ na jej wystąpienie, wymienia się także m.in. nieprawidłowy rozwój płodu, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, deficyt tlenowy czy niedotlenienie okołoporodowe[4].
Dziecko niezdarne czy dyspraktyczne?
Na każdym etapie życia dziecka dyspraksja charakteryzuje się różnymi symptomami. Warto zwracać na nie uwagę i w stosownym momencie udać się do lekarza pediatry, aby rozwiać wszelkie wątpliwości co do zdrowia dziecka lub przeprowadzić dalszą diagnostykę pod okiem specjalisty. Niemowlę cierpiące na syndrom niezdarnego dziecka może mieć problemy z przekręcaniem się z pleców na brzuszek, siadaniem, chodzeniem czy mówieniem. Z kolei przedszkolak może zmagać się z trudnościami w codziennych czynnościach, takich jak bieganie, łapanie, granie w piłkę, wchodzenie czy schodzenie ze schodów, ubieranie się. Dziecko jest powolne i może mieć problemy z utrzymywaniem relacji z rówieśnikami, łatwo się denerwuje i rozprasza. Dodatkowo może mieć problemy ze zrozumieniem wyrazów wskazujących położenie, jak np. „w”, „przed” czy „nad”. Wydawać by się mogło, że dziecko nie uczy się niczego instynktownie, a każda czynność wymaga ciągłych powtórzeń i uczenia przez kogoś.
U dziecka w wieku szkolnym utrzymują się wszystkie te zaburzenia, które pojawiły się wcześniej. Ponadto maluch ma trudności ze skupieniem się, może mieć kłopoty z matematyką, jest źle zorganizowany i ma problemy z wykonywaniem poleceń. Często aktywności sportowe, w których wiele osób porusza się jednocześnie, mogą być dla niego trudnym doświadczeniem, bowiem nie jest w stanie nadążać za rówieśnikami[5].
Diagnoza i leczenie dyspraksji
Z reguły na początku drogi diagnostycznej rodzic trafia z dzieckiem do pediatry lub bezpośrednio do neurologa. Ten przeprowadza podstawowy wywiad z rodzicem dotyczący m.in. przebiegu ciąży, bo komplikacje, które występują w tym czasie, mogą mieć wpływ na wystąpienie dyspraksji. Diagnoza syndromu niezdarnego dziecka wymaga szczegółowych badań prowadzonych przez terapeutę i integracji sensorycznej. Wiele informacji można uzyskać podczas obserwacji spontanicznej zabawy dziecka, kiedy nie kontroluje ono w tym czasie swoich mimowolnych ruchów. Natomiast najwięcej dowiedzieć się można podczas badania testami standaryzowanymi dotyczącymi funkcji dotykowych, praksji posturalnych, praksji oralnych i obustronnej koordynacji ruchowej[6].
Pomocą dla dziecka z dyspraksją jest terapia integracji sensorycznej. Według definicji Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej SI, integracja sensoryczna to proces neurologiczny, w którym mózg odbiera pochodzące ze wszystkich zmysłów informacje, rozpoznaje je, interpretuje, segreguje oraz łączy ze sobą i z wcześniejszymi doświadczeniami w celu wykorzystania ich do wytworzenia adekwatnej reakcji organizmu, uwzględniającej zmieniające się warunki otoczenia. To taka organizacja wrażeń, aby mogły one zostać właściwie użyte do celowego i efektywnego działania. Celem terapii integracji sensorycznej jest dostarczenie odpowiednich i kontrolowanych wrażeń płynących ze zmysłów. Terapia dziecka dyspraktycznego powinna obejmować przede wszystkim ćwiczenia, gry i zabawy ruchowe, których celem jest normalizacja funkcjonowania układu dotykowego, przedsionkowego, który informuje o położeniu ciała, jego czuciu i ułożeniu w przestrzeni[1]. Specjaliści terapii sensorycznej wskazują, że w początkowych etapach terapia powinna odbywać się sam na sam z dzieckiem. Częstotliwość i natężenie terapii uzależnione jest od stanu dziecka i nasilenia objawów. W terapii zalecane jest usprawnianie koordynacji ruchowej, schematu ciała oraz prowadzenie ćwiczeń z zakresu małej motoryki[2].
[1]Anna Jean Ayres, Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, przeł. Juliusz Okuniewski, Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, Gdańsk, 2018.
[1]Ayres, A.J., Dziecko a integracja sensoryczna.Harmonia Universalis, Gdańsk, 2015.
[2]Kirby A., Dyspraksja: rozwojowe zaburzenie koordynacji. Fundacja Szkoła Niezwykła, Warszawa, 2010.
[3]Anna Jean Ayres, Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, przeł. Juliusz Okuniewski, Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, Gdańsk, 2018.
[4]http://www.aps.edu.pl/media/2272031/pow_2013_02.pdf [dostęp: 20-12-2021].
[5]McGuinness S., Zaburzenia motoryczno-sensoryczne współistniejące ze spektrum autyzmu. Wystąpienie Konferencja SI -PS TIS, Warszawa, 2019.
[6]Szmigiel Cz., Podstawy Diagnostyki i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej, AWF, Kraków, 2001.
[7]Anna Jean Ayres, Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, przeł. Juliusz Okuniewski, Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, Gdańsk, 2018.
[8]https://rehabilitacja.elamed.pl/material[44087]