Leukocyty w moczu w ciąży - co oznaczają?

Czym są leukocyty i co znaczy ich obecność w moczu w ciąży?

Leukocyty, inaczej nazywane krwinkami białymi, to komórki stanowiące jeden z elementów układu odpornościowego. Ich ilość zwiększa się przede wszystkim w odpowiedzi na obecność w organizmie obcych cząstek, uznanych za potencjalnie niebezpieczne. Mogą nimi być np. bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty.

Obecność niewielkiej ilości leukocytów w moczu uznaje się za stan prawidłowy, jednak podwyższona ich zawartość świadczy o toczącym się stanie zapalnym, najczęściej obejmującym układ moczowy i jest często związany z infekcją pęcherza moczowego.

Stan podwyższonej zawartości leukocytów w moczu w ciąży jest obserwowany w każdym z trymestrów ciąży. Już od pierwszych tygodni ciąży wzrasta ilość wydzieliny z pochwy, która może mieć wpływ na wynik badania moczu, w tym na ilość leukocytów. Z kolei objawowe lub bezobjawowe infekcje dróg moczowych są najczęstsze w 3. trymestrze, co wynika właśnie ze szczególnie wysokiego ryzyka zakażeń dróg moczowych w tym okresie. W zaawansowanej ciąży rośnie nacisk powiększającej się macicy na pęcherz moczowy. Zmniejsza to jego pojemność i jednocześnie może sprzyjać niepełnemu opróżnianiu przy oddawaniu moczu. Czasami dochodzi do zastoju lub cofania się moczu w drogach moczowych. Wymienione czynniki zwiększają ryzyko rozwoju infekcji i wynikającej z niej wysokiej ilości leukocytów w moczu.

Badanie leukocytów w moczu w ciąży – normy

Obecność leukocytów w moczu jest jednym z podstawowych parametrów określanych w badaniu ogólnym moczu, wykonywanym regularnie w czasie ciąży.

Przed wykonaniem tego badania warto zapoznać się z prawidłową techniką pobierania próbki. Należy zwrócić uwagę m.in. na wcześniejsze dokładne umycie narządów moczowo-płciowych, ich dokładne wytarcie oraz oddanie do badania moczu z tzw. środkowego strumienia (czyli najpierw oddajemy niewielką ilość moczu do toalety, a dopiero po tym pobieramy próbkę). Niewłaściwy sposób postępowania przy pobieraniu moczu do badania może być przyczyną zafałszowania wyniku. W tym kontekście trzeba także pamiętać, by próbkę dostarczyć do placówki medycznej lub laboratorium w ciągu 2 godzin od jej pobrania.

Obecność dużej wydzieliny z pochwy może wpływać na zafałszowanie wyniku leukocytów w moczu – przy dużej ilości wydzieliny polecane jest stosowanie jałowego gazika do pochwy na czas oddania moczu do badania.

Za prawidłowy wynik w badaniu leukocytów w moczu w ciąży uznaje się zazwyczaj obecność nie więcej niż 5 komórek w polu widzenia (uzyskaną wartość warto porównać z wartościami referencyjnymi z danego laboratorium, ponieważ może zależeć od metody przeprowadzenia analizy próbki). Obecność przewyższającej normę ilości krwinek białych w moczu nazywamy leukocyturią.

Wysokiej ilości leukocytów w moczu bardzo często towarzyszy (wykrywana w tym samym badaniu) obecność bakterii. To typowe wyniki obserwowane w przypadku zakażenia dróg moczowych.

Czasami w badaniu ogólnym moczu uzyskuje się jednocześnie podwyższony wynik leukocytów i białka. Może to świadczyć o ostrej, nasilonej infekcji dróg moczowych. Czasami stanowi oznakę, że w przebiegu infekcji doszło do uszkodzenia nerek. Zdarza się jednak, że nieprawidłowe wyniki tych dwóch badań mają przyczyny, które nie są ze sobą powiązane.

Zakażenie dróg moczowych – główna przyczyna zwiększonej ilości leukocytów w moczu w ciąży

Zakażenie dróg moczowych przez bakterie jest podstawową przyczyną nieprawidłowego wyniku badania leukocytów w moczu w czasie ciąży. Najczęściej ma ono postać zapalenia pęcherza moczowego. U kobiet typowo występują wtedy dolegliwości, na podstawie których można podejrzewać to schorzenie:

• Ból i uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu,
• Częstomocz,
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza po oddawaniu moczu,
• Obecność krwi w moczu,
• Nieprzyjemny zapach moczu,
• Gorączka.

Infekcja dróg moczowych nie zawsze jednak daje zauważalne objawy. Czasami dopiero przeprowadzenie badania leukocytów i bakterii w moczu pozwala wykryć nieprawidłowości.

Jednym z poważnych powikłań zapalenia pęcherza moczowego jest stan, gdy infekcja obejmie górną część układu moczowego i rozwinie się odmiedniczkowe zapalenie nerek. Ta sytuacja wiąże się ze znacznie większym zagrożeniem dla zdrowia i w przypadku kobiet w ciąży wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Objawy najczęściej obejmują:

• Gorączkę,
• Ból w boku lub dolnej części pleców,
• Dreszcze,
• Nudności lub wymioty,
• Brak apetytu.

Tym dolegliwościom często towarzyszą też wymienione wyżej objawy zapalenia pęcherza moczowego. W badaniu moczu przeprowadzonym u pacjentki z odmiedniczkowym zapaleniem nerek typowo również mamy do czynienia z wysoką zawartością leukocytów, a także podwyższonym stężeniem białka i obecnością bakterii.

Inne przyczyny zwiększonej ilości leukocytów w moczu w ciąży

Podwyższona ilość leukocytów w moczu u kobiety w ciąży może mieć także inne, mniej typowe przyczyny. Należą do nich:

• Kamica nerkowa,
• Stan zapalny w obrębie jamy brzusznej, przede wszystkim wynikający z zapalenia wyrostka robaczkowego – jeśli doprowadzi do podrażnienia i związanego z tym stanu zapalnego okolicznych narządów, w tym dróg moczowych, zwiększa się ilość leukocytów w moczu,
• Infekcje w obrębie narządów płciowych, w tym chlamydioza oraz kandydoza pochwy,
• Niektóre choroby autoimmunologiczne, przede wszystkim toczeń rumieniowaty układowy,
• Nowotwory narządów układu moczowego,
• Przyjmowanie niektórych leków, np. sterydów lub wybranych rodzajów antybiotyków.

Leukocyty w moczu w ciąży – jak leczyć?

Obecność podwyższonej ilości leukocytów w badaniu ogólnym moczu wykonywanym w ciąży wymaga rozpoznania przyczyny w oparciu o dokładny wywiad, wyniki innych oznaczeń w tym badaniu (m.in. obecność bakterii i białka w moczu), a czasami również konieczne jest zrobienie dodatkowych testów diagnostycznych np. badania posiewu moczu.

Leczenie ukierunkowane jest zawsze na przyczynę nieprawidłowego wyniku badań, dlatego wygląda inaczej w zależności od tego, co stoi u podłoża obecności podwyższonej ilości leukocytów w moczu.

Jeśli rozpoznane zostanie zapalenie pęcherza moczowego, leczenie polega najczęściej na doustnym przyjmowaniu antybiotyków przez czas od 5 do 7 dni. Ważnym zaleceniem w tym przypadku jest picie dużej ilości płynów. Pomaga to w oczyszczaniu dróg moczowych z namnażających się w nich bakterii.

W sytuacji, gdy w przebiegu infekcji dojdzie do odmiedniczkowego zapalenia nerek, szczególnie istotne jest szybkie wdrożenie leczenia. Terapia u kobiet w ciąży z tą chorobą najczęściej opiera się o dożylne lub doustne podawanie antybiotyków i jest prowadzona w warunkach szpitalnych. Może stanowić duże zagrożenie zarówno dla kobiety w ciąży, jak i płodu. Do powikłań zalicza się m.in. przedwczesny poród, uszkodzenie nerek i sepsę. Wczesne zastosowanie odpowiednio dobranych antybiotyków w dużym stopniu pozwala ograniczyć ryzyko komplikacji.

Leukocyty w moczu w ciąży – o czym należy pamiętać?

Uzyskanie wysokiego poziomu leukocytów w moczu u kobiet w ciąży zdarza się często, ale nie powinno być bagatelizowane. Nieprawidłowy wynik badania należy zawsze skonsultować z lekarzem. Niezwłoczne zgłoszenie się na wizytę jest istotne w szczególności, gdy dodatkowo obserwowane są wyraźne, nasilone objawy. Wczesne podjęcie leczenia związanych z tym typowo schorzeń, takich jak zapalenie pęcherza moczowego, w wielu przypadkach pozwala uniknąć rozwoju groźniejszych stanów chorobowych.

Źródła:

1. Bil-Lula I., Ćwiklińska A., Kamińska D. (2019) Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej dotyczące badania upostaciowanych elementów moczu w medycznym laboratorium diagnostycznym, Diagnostyka Laboratoryjna 55(3): 145-198, dostęp: https://diagnostykalaboratoryjna.eu/article/138984/pl.
2. Wanic-Kossowska M., Pazik J., Tomczak-Watras W. (2009) Leukocyturia, bakteriuria – leczyć czy nie leczyć?, Forum Nefrologiczne, 2: 108-111, dostęp: https://journals.viamedica.pl/renal_disease_and_transplant/article/view/10444/8914.
3. Habak P. J., Carlson K., Griggs R. P. (2024) Urinary Tract Infections in Pregnancy, StatPearls, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537047/.
4. Belyayeva M., Leslie S. W., Jeong J. M. (2024) Acute Pyelonephritis, StatPearls, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519537/.
5. Micle O., Antal L., Naghi P. i wsp. (2020) The prevalence of urinary tract infections in pregnancy and implications on foetal development, Farmacia, 68(3): 463-469, dostęp: https://farmaciajournal.com/wp-content/uploads/2020-03-art-11-Micle_Zaha_Muresan_463-469.pdf.