Jakie badania prenatalne w 3. trymestrze wykonać?

Badanie prenatalne — czym są?

Badaniami prenatalnymi określa się różne metody diagnostyczne mające na celu ocenę prawidłowości przebiegu ciąży i rozwoju płodu, wykonywane do chwili porodu. Należą do nich również zarówno badania kontrolne, jak i inne specjalistyczne testy pozwalające na wczesne wykrycie wad genetycznych lub innych nieprawidłowości u płodu. Dzięki temu często można zacząć leczenie już w czasie trwania ciąży.

Badania prenatalne w 3. trymestrze – jakie należy zrobić?

Badania prenatalne w 1. i 2. trymestrze mogą wiązać się z dużym stresem dla rodziców, bo określają ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Jednak, jeśli nie wykazały one żadnych nieprawidłowości, nie oznacza to, że nie trzeba dalej monitorować ciąży. Wręcz przeciwnie – do samego rozwiązania przyszła mama powinna pozostawać pod opieką lekarza i przestrzegać jego zaleceń. Wskazane jest więc wykonanie badań również w 3. trymestrze ciąży. Do zalecanych procedur diagnostycznych zalicza się poniżej wymienione nieinwazyjne badania prenatalne.

Badanie USG 3. trymestru

Badanie USG w ostatnim trymestrze ciąży skupia się przede wszystkim na ocenie anatomii płodu i jego ułożenia. Sprawdza się obwód główki, długość kości udowej, stopień rozwoju narządów czy pracę serca. Zwraca się też szczególną uwagę na łożysko oraz ilość płynu owodniowego. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje wykonanie trzech badań USG przy ciąży prawidłowej (i dodatkowego po terminie porodu, jeśli nie nastąpił on w wyznaczonej dacie). Można wykonać ich więcej, jeśli lekarz zaleci częstszą kontrolę. Standardowo przeprowadza się jedno badanie ultrasonograficzne w każdym z trzech trymestrów ciąży, w każdym gabinecie ginekologicznym, który jest wyposażony w aparat USG. Lekarz nie musi posiadać certyfikatu FMF (Fetal Medicine Foundation), jak w przypadku badań genetycznych 1. trymestru.

Badanie KTG w 3. trymestrze

W 3. trymestrze ciąży, bliżej terminu porodu, wykonuje się również badanie KTG, które zleca lekarz prowadzący. Mierzy ono częstotliwość bicia serca płodu oraz czynność skurczową macicy.

Badania laboratoryjne z krwi i moczu

Badania krwi w 3. trymestrze pozwalają wykryć ewentualne nieprawidłowości zagrażające zdrowiu matki i dziecka, natomiast badania moczu umożliwiają rozpoznanie np. infekcji dróg rodnych, która często bywa powodem przedwczesnego porodu.

Ponadto dostępne są też opcjonalne, jednak zdecydowanie droższe testy genetyczne.

Test VERACITY

To nieinwazyjne badanie prenatalne (NIPT) wykonywane w celu oceny ryzyka wystąpienia nieprawidłowości chromosomalnych u płodu. Test ten analizuje wolne płodowe DNA (cffDNA) z krwi matki, dzięki czemu można określić prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń genetycznych, takich jak trisomie i monosomie (np. trisomia 21. chromosomu — zespół Downa) czy mikrodelecje.

Test VERAgene

Wykonanie nieinwazyjnego testu VERAgen pozwala oszacować ryzyko wystąpienia u dziecka wad genetycznych, np. aneuploidii, mikrodelecji i chorób monogennych (np.mukowiscydoza, fenyloketonuria). Konieczne jest pobranie próbki krwi matki, a także wymazu z policzka od ojca. Wynik wskazuje na stopień ryzyka wystąpienia badanych chorób genetycznych: bardzo niski, niski, wysoki, bardzo wysoki.

Test Panorama

Nieinwazyjny test Panorama, podobnie jak poprzednie, polega na badaniu cffDNA z krwi matki. Odbywa się to przy pomocy sekwencjonowania SNP oraz odpowiedniego algorytmu. Może wykryć nieprawidłowości w strukturze genetycznej dziecka, takie jak zespół Edwardsa, triploidia, zaburzenia chromosomów płci czy wybrane mikrodelecje. Na wyniki badań prenatalnych tego typu czeka się ok. 5-10 dni.

Test Manninga

Test Manninga, nazywany też profilem biofizycznym płodu, to nieinwazyjne badanie prenatalne 3. trymestru ma na celu wykrycie ciąży wysokiego ryzyka. Wykonuje się je po 32. tygodniu ciąży, najczęściej na zalecenie lekarza. Składa się z tzw. przedłużonego badania USG, podczas którego sprawdza się takie kryteria, jak czynność serca dziecka, ruchy oddechowe, napięcie mięśni i objętość płynu owodniowego. Do tej procedury zalicza się również test niestresowy (NST), podczas którego na brzuchu kobiety umieszcza się specjalny pas mierzący czynność serca płodu. Przy ocenie badania przyznaje się 2 punkty za prawidłowe wartości parametrów, a 0 za nieprawidłowe. Jeśli wynik wyniesie 8-10 punktów, płód jest zdrowy, a ryzyko powikłań niskie.

Dlaczego badania prenatalne w 3. trymestrze ciąży są tak istotne?

Ocenia się w nich wiele ważnych parametrów, w tym:

● tempo rozwoju i wagę płodu, wiek ciążowy (na podstawie obwodu brzucha, wymiarów główki, długości kości udowej i kości ramiennej),

● ruchy, położenie i ustawienie płodu,

● dojrzałość poszczególnych narządów – pracę i budowę serca, rozwój głowy i mózgu, rozwój kręgosłupa i klatki piersiowej, budowę narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz pęcherza moczowego,

● stan, ulokowanie i funkcjonowanie łożyska, jego dojrzałość i grubość,

● ilość wód płodowych.

● pępowinę,

● przepływy naczyniowe – wykonuje się badanie ultrasonograficzne metodą Dopplera, które bada przepływ krwi przez naczynia obwodowe, czyli tętnice (w tym tętnice mózgowia) oraz przewód żylny płodu i żyłę pępowinową, dzięki którym można sprawdzić, czy łożysko prawidłowo funkcjonuje, a także ocenić prawidłowy rozwój i wzrost płodu.

Badania prenatalne 3. trymestru są niezwykle ważne dla dalszego przebiegu ciąży i mogą zadecydować np. o tym, w jaki sposób ciąża będzie rozwiązana. Przed ich wykonaniem lekarz może zlecić dodatkową diagnostykę – morfologię krwi, badanie moczu oraz badanie przeciwciał anty-D, jeśli istnieje ryzyko konfliktu serologicznego.

Badania w 3. trymestrze – kiedy dokładnie je wykonać?

O tym, kiedy i jakie badania wykonać w ciąży, zawsze dokładnie informuje lekarz. W którym tygodniu standardowo są zalecane? Przyjmuje się, że badania prenatalne w 3. trymestrze ciąży wykonuje się między 28. a 32. tygodniem ciąży, a więc maksymalnie 5 tygodni przed czasem, w którym mówi się już o ciąży donoszonej, czyli przed 37 tygodniem ciąży.

Warto wiedzieć, że ułożenie dziecka podczas badań prenatalnych jeszcze nie musi być ostateczne – maluch bowiem ma jeszcze czas, by przyjąć odpowiednią pozycję przed porodem.

Jak się przygotować do badań prenatalnych?

Przyszła mama nie musi się specjalnie przygotowywać do badań, warto jedynie zadbać o wygodny strój, który pozwala odsłonić zarówno brzuch, jak i podbrzusze. Należy również pamiętać, że do badania używany jest specjalny przezroczysty żel, który może pomoczyć ubranie i zostawić widoczne ślady. Na wszelki wypadek warto zatem zabrać ze sobą np. zapasową koszulkę.

Badania prenatalne – czy trzeba być na czczo?

Wiele kobiet, z uwagi na charakter i istotność badań zastanawia się, jak się przygotować na badania prenatalne, czy trzeba być na czczo lub coś ze sobą zabrać. Poza dokumentacją ciążową i najnowszymi wynikami badań zleconych przez lekarza, nie istnieją żadne inne wskazania. Przyszła mama nie musi być na czczo, co więcej – zjedzenie posiłku jest jak najbardziej wskazane. Wpłynie to pozytywnie na jej samopoczucie i komfort przed badaniami.

Badania prenatalne w 3. trymestrze – najczęstsze pytania

Przyszli rodzice często zastanawiają się, czy warto robić badania prenatalne w III trymestrze, skoro poprzednie dwa dały pozytywne wyniki. Warto jednak mieć świadomość, że w 3. trymestrze badania prenatalne skupiają się na innych aspektach i nie powinno być żadnych wątpliwości co do zasadności ich wykonywania. Ich celem jest ocena stanu zdrowia dziecka w łonie matki, tempa jego wzrostu, a także ilości wód płodowych czy położenia łożyska.

Jakie badania prenatalne w 3. trymestrze refunduje NFZ?

Niestety, o ile badania USG w 1. i 2. trymestrze ciąży są refundowane, o tyle badania prenatalne USG 3. trymestru NFZ już nie obejmuje refundacja i należy za nie zapłacić. Można je wykonać w prywatnym gabinecie lekarskim. Jeśli jednak lekarz zleci wcześniej niż w 3. trymestrze badania krwi czy moczu, których wyniki są potrzebne podczas 3. USG prenatalnego – są one refundowane.

Ile kosztują badania prenatalne w 3. trymestrze?

Cena badania prenatalnego w 3. trymestrze zależna jest od indywidualnego cennika gabinetu lekarskiego, w którym będzie ono wykonywane. Szacuje się, że może wynosić od 250 zł do 400 zł lub więcej, jeśli zajdzie potrzeba poszerzenia diagnostyki.

Bibliografia:

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w zakresie diagnostyki prenatalnej, Ginekol Pol 2009, 80, 390-393